Międzynarodowy Dzień Immunologii

Międzynarodowy Dzień Immunologii 2020, który przypada 29 kwietnia 2020 r. to niezwykła okazja, aby przypomnieć o znaczeniu immunologii w walce z infekcją, autoimmunizacją i rakiem. Od 2005 r. Dzień Immunologii jest okazją do zebrania europejskich naukowców, aby przedstawić immunologię opinii publicznej. Ze względu na swój wielki sukces jest obchodzony na całym świecie od 2007 roku. Tematem tegorocznego Dnia Immunologii jest "Autoimmunity and Autoinflammation" (Autoimmunizacja i autozapalenie). Organizatorem zdarzenia jest European Federation of Immunological Societies (strona www).

Immunologia to dziedzina nauki, która opisuje biologiczne i biochemiczne reakcje zachodzące w organizmie na skutek działań odpornościowych ustroju w odpowiedzi na wniknięcie patogenu lub innego ciała uznanego, jako obce. Zakres zjawisk i reakcji ludzkiego organizmu jest niezwykle szeroki i skomplikowany. Sam układ odpornościowy to nie jest tylko jeden element, ale szereg struktur, które razem tworzą integralną całość. Niestety zdarza się, że system ten działa nieprawidłowo rozpoznając również struktury własne organizmu, co jest podstawą ujawnienia się tzw. chorób autoimmunologicznych (choroba Hashimoto, toczeń, chorona Crohna i in.) lub alergii.

Jednym z istotnych elementów układu immunologicznego są przeciwciała, które powstają w wyniku swoistej odpowiedzi na znany już organizmowi patogen (na skutek odpowiedzi wrodzonej lub nabytej). Przeciwciała znalazły również zastosowanie w innych dziedzinach nauk biologicznych i medycznych. Patolodzy wykorzystują je do znakowania markerów nowotworowych w skrawkach tkankowych utrwalonych w formalinie i zatopionych w parafinie lub mrożonych metodą immunohistochemiczną. Nie wyobrażamy sobie już dziś diagnostyki patomorfologicznej bez testów IHC, które w porównaniu do diagnostyki molekularnej są tańsze w przeprowadzeniu. Metoda ta polega na rozpoznawaniu przez specyficzne przeciwciała konkretnych antygenów, które są charakterystyczne dla jednostki chorobowej. Wynikiem testu jest uzyskanie preparatu mikroskopowego z wybarwionymi lokalizacjami antygenów w skrawku tkankowym lub preparacie cytologicznym. Obecność barwnej reakcji świadczy o ekspresji białka rozpoznawanego przez przeciwciała, a intensywność barw o poziomie produkcji polipeptydu w preparacie mikroskopowym.

A jak powstają przeciwciała? To pytanie dosyć często pojawia się, gdy słuchamy aktualnych wiadomości o poziomie pandemii COVID-19 w naszym kraju i na świecie. Przeciwciała są produkowane przez limfocyty B, głównie w szpiku kostnym, na skutek pobudzenia przez odpowiednie antygeny, czyli cząsteczki rozpoznane przez organizm jako obce. Ale samo rozpoznanie i zaznaczenie „tu jestem” przez przeciwciała nie miałoby znaczenia, gdyby nie kolejne zjawiska odpowiedzi nieswoistej, które maja miejsce w organizmie, a które finalnie prowadzą do eliminacji drobnoustrojów – są to m. in.:

• opsonizacja, w wyniku której patogen zostaje zneutralizowany i może być usunięty na drodze fagocytozy
• aktywowanie dopełniacza, co skutkuje zniszczeniem niektórych typów patogenów oraz pobudzeniem odpowiedzi odpornościowej
• cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał
• i in.

Należy tu wspomnieć i podkreślić, że współdziałanie odpowiedzi swoistej (humoralnej) i nieswoistej pozwala na efektywne wyeliminowanie drobnoustrojów chorobotwórczych. W trakcie odpowiedzi immunologicznej z limfocytów B powstają komórki plazmatyczne, które osiadają w szpiku kostnym i stanowiąc archiwum dla przyszłych infekcji. Jedna komórka może uwalniać nawet kilka tysięcy przeciwciał w ciągu sekundy jeśli jest taka potrzeba. W przypadku ponownego podania danego antygenu stężenie przeciwciał rośnie znacznie szybciej i osiąga większą wartość niż podczas pierwotnej infekcji – jest to tzw. odpowiedź wtórna organizmu. Zdolność do skutecznej odpowiedzi wtórnej można uzyskać następującymi sposobami:

• metodą naturalną (chorując, tzw. uczulenie czynne)
• otrzymując od innego osobnika lub zwierzęcia gotowe przeciwciała:

- naturalnie otrzymujemy przeciwciała od matki przez łożysko

- podanie przeciwciał np. ostatnio słyszymy w mediach praktykę podawania osocza z krwi osób, które ozdrowiały po infekcji koronawirusem SARS-CoV-2 – tzw. uczulenie bierne

• w wyniku przeszczepu odpowiednio uczulonych limfocytów (tzw. uczulenie adoptywne)
• w wyniku szczepień (tzw. czynna sztucznie wytworzona odporność)

Wiele jednostek naukowo-badawczych stanęło do wyścigu na opracowanie szczepionki przeciwko SARS-CoV-2, która na pobudzić ludzki organizm do odpowiedzi humoralnej. Wszyscy trzymamy kciuki za powodzenie ich prac i wynalezienie nowej, bezpiecznej i ogólnodostępnej szczepionki. Gdyby nie naukowcy, którzy pasjonują się immunologią nie byłoby możliwe odpowiedzenie na powyższe wezwanie o pomoc w walce z pandemią. To immunologia pozwala nam zrozumieć mechanizmy odpowiedzi naszego organizmu i co może mu pomóc w walce o utrzymanie homeostazy. Niech ten tegoroczny Międzynarodowy Dzień Immunologii będzie dla nas szczególnie celebrowany.

Pozdrawiamy Wszystkich Fanów Immunologii!